مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر: قرص برنج، نابودگری دردناک است/ باید از نگهداری این فرآورده در منزل جدا خودداری شود
چهارشنبه, ۸ آبان ۱۳۹۸، ۰۸:۱۷ ق.ظ
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت: استفاده از قرص برنج به منظور کنترل و از بین بردن آفات و حشرات موذی نه‌تنها مناسب نیست بلکه منجر به افزایش حوادث ناشی از مسمومیت و مرگ دردناک می‌شود.
دکتر غلامحسین محبی در گفتگو با خبرنگار دانشگاه علوم پزشکی بوشهر بابیان اینکه مردم در استفاده از قرص برنج در کنترل آفات خانگی پرهیز کنند اظهار داشت: استفاده نادرست، غیرعلمی و غیرمنطقی سموم دفع آفات می‌توانند منجر به بروز انواع مسمومیت‌های حاد و مزمن با پیامدهای بسیار غیرقابل جبرانی شود.
وی تصریح کرد: یک گروه از عوامل دفع آفات که به علت اثربخشی زیاد و قیمت ارزان و سهل‌الوصول بودن آن‌ها به عنوان جونده کش و فومیگانت (تدخینی) در برخی از کشورهای جهان و از جمله ایران مورداستفاده قرارگرفته‌اند فسفیدهای فلزی نظیر فسفیدهای آلومینیوم، روی، کلسیم و منیزیم است.
دکتر محبی اضافه کرد: این فسفیدهای فلزی به عنوان عوامل آفت‌کش، معمولاً به اشکال مختلف نظیر قرص، پلت، پودر، بلانکت و طعمه تهیه و مورداستفاده قرار می‌گیرند.
وی بیان کرد: در اثر تماس این ترکیبات با رطوبت موجود در هوا، محصولات کشاورزی، آب و یا اسید معده (در صورت مصرف خوراکی)، گاز فسفین آزاد می‌شود.
گاز ناشی از قرص برنج در غلظت‌های بسیار پایین نیز کشنده است
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر گفت: این گاز حتی در غلظت‌های بسیار پایین کشنده است و به همین دلیل فسفید آلومینیوم به عنوان یک فومیگانت (تدخینی) برای کنترل حشرات و آفات انباری محصولاتی چون برنج و غلات در سوله‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد.
دکتر محبی بابیان اینکه فسفید آلومینیوم از خطرناک‌ترین سموم دفع آفات بوده که در ایران به نام قرص برنج شناخته می‌شود افزود: در حال حاضر، آلومینیوم فسفید با رنگ‌های خاکستری تیره، سفید قهوه‌ای و یا به شکل کریستال‌های زردرنگ و با نام‌های تجاری مختلف به عنوان آفت‌کش حشره‌کش و جونده کش استفاده می‌شود.
وی تصریح کرد: متأسفانه به دلیل عدم مدیریت استفاده از آلومینیوم فسفید، در کشور ما نیز از چند سال قبل آمار نسبتاً بالای مسمومیت‌های ناشی از این عوامل در کشور گزارش‌شده است.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر اضافه کرد: این امر سبب شد که اقداماتی جهت ممنوعیت در واردات آن و محدودیت در فروش در سازمان‌های مسئول انجام شود، به‌گونه‌ای که از سال 1384 مقرر شد که فسفید آلومینیوم به شکل قرص از فهرست سموم کشاورزی مجاز حذف و هرگونه واردات، توزیع و فروش آن ممنوع شود و هرگونه کاربرد کشاورزی این سم تنها به صورت محدود و در سایر فرمولاسیون‌ها و تحت نظارت نهادهای ذیصلاح و تنها پس از اخذ مجوزهای لازم صورت گیرد.
آسیب ناشی از مسمومیت با قرص برنج می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد
دکترمحبی افزود: آسیب ناشی از مسمومیت با قرص برنج می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد و به هیچ‌وجه با آفت زدن مواد غذایی در منازل و حتی موارد بسیار بزرگ‌تر قابل‌مقایسه نیست در صورتی که در موارد صنعتی راه‌حل‌های بسیار مناسب‌تری وجود دارد.
برای پیشگیری از آفت‌زدگی، سیر و مقداری نمک را جایگزین قرص برنج کنید
وی اظهار داشت: توصیه می‌شود برای پیشگیری از آفت‌زدگی غلات و حبوبات در منزل، با جایگزین کردن این سم با سیر و مقداری نمک، از بروز فاجعه در خانواده خود جلوگیری کرد.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر اضافه کرد: نوع دیگری از فراورده برای مصارف خانگی به نام عمومی قرص برنج وجود دارد که فاقد ماده سمی فسفید آلومینیوم بوده و حاوی عصاره سیر، تالک و نمک طعام است و به عنوان "قرص برنج با منشأ گیاهی " عرضه می‌شود که برای انسان بی‌خطر محسوب می‌شود.
دکترمحبی بیان کرد: عقل سلیم حکم می‌کند که حتی از تهیه قرص برنج با منشأ گیاهی هم به دلیل احتمال اشتباه در انتخاب آن صرف‌نظر شود.
وی در بخش دیگر از سخنان خود توصیه کرد: فرد مسموم، خانواده‌ها و یا سایر همراهان مسمومین، از هرگونه اطلاعات در مورد نحوه مسمومیت یا مواجهه فرد مسموم به پرسنل درمان دریغ نکنند.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر اضافه کرد: هنگام کمک به فرد آسیب‌دیده رعایت موارد ایمنی مواجهه با این سم را داشته باشند.
برای جلوگیری از قاچاق این سم قوانین و مجازات سخت‌گیرانه‌تری وضع و اجرا شود
محبی افزود: علاوه بر آموزش همگانی و آگاه‌سازی از خطرات مواجهه با این سم، برای جلوگیری از قاچاق، خرید، فروش و حتی نگهداری و حمل‌ونقل و احتیاط در صدور مجوزهای تولید در صورت استفاده در سایر فرمولاسیون‌ها از این ماده مهلک باید که قوانین و مجازات سخت‌گیرانه‌تری وضع و اجرا شود.
وی تصریح کرد: با تأسف بسیار به دلیل تمایل استفاده کشاورزان و انبارداران و حتی استفاده‌های خانگی و نیمه‌صنعتی، همچنان موارد قاچاق و فروش غیرقانونی در بازار سیاه گزارش می‌شود.
راه‌های انتقال مسمومیت با قرص برنج
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر در خصوص راه‌های انتقال مسمومیت با قرص برنج گفت: راه جذب پوستی قابل‌ملاحظه‌ای برای این سم وجود نداشته و راه اصلی ایجاد مسمومیت، بیشتر از طریق مصرف دهانی و مواجهه تنفسی است.
شدت مسمومیت با آلومینیوم فسفید در هر دو مسیر مصرف گوارشی و تنفسی بالا بوده و فسفین تولیدشده به راحتی از دستگاه گوارش و ریه جذب می‌شود.
دکتر محبی افزود: پیامد اصلی کشنده فسفید آلومینیوم معمولاً اختلال در سیستم قلبی و عروقی از طریق اثر مستقیم گاز فسفین بر میوکارد (لایه میانی قلب)و ایجاد آریتمی (ضربان غیرطبیعی قلب)است، متأسفانه مسمومیت با این سم در 24 تا 48 ساعت اولیه با درصد بالای مرگ همراه است.
پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد با آن وجود ندارد
وی بابیان اینکه تاکنون مکانیسم دقیق بروز اثرات سمی فسفید آلومینیوم در انسان شناخته‌نشده است گفت: پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد با آن وجود ندارد، درنتیجه کنترل فرد مسموم بر اساس درمان حمایتی صورت می‌گیرد.
دکتر محبی اضافه کرد: مهم‌ترین امر، تشخیص سریع مسمومیت بر اساس یافته‌های بالینی، گرفتن شرح‌حال از مسموم یا اطرافیان و یا بر اساس شواهد است.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر در پاسخ به سؤال آیا معقولانه است که از این سم در مکان‌هایی آن هم با میزان بالای رطوبت، چون استان بوشهر برای هر هدفی استفاده کرد؟ گفت: نگهداری این ترکیب در شرایط نامناسب و مکان با رطوبت بالا با افزایش احتمال آزادسازی گاز مهلک فسفین می‌تواند برای انسان مهلک باشد.
باید از نگهداری قرص برنج در منزل جدا خودداری شود
دکتر محبی اضافه کرد: مواردی از بروز مسمومیت‌های اتفاقی در کودکان و بزرگ‌سالان در کشور در اثر استنشاق فسفین متصاعد شده از قرص برنج که در منزل مسکونی نگهداری شده بوده است وجود دارد که باید از نگهداری این فراورده در منزل جدا خودداری شود.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر خاطرنشان کرد: با خودداری از هرگونه خرید، نگهداری و به‌کارگیری این ترکیب ممنوعه می‌توان حافظ جان خود، خانواده خود و سایر همنوعان خود بود.
وی تصریح کرد: یک گروه از عوامل دفع آفات که به علت اثربخشی زیاد و قیمت ارزان و سهل‌الوصول بودن آن‌ها به عنوان جونده کش و فومیگانت (تدخینی) در برخی از کشورهای جهان و از جمله ایران مورداستفاده قرارگرفته‌اند فسفیدهای فلزی نظیر فسفیدهای آلومینیوم، روی، کلسیم و منیزیم است.
دکتر محبی اضافه کرد: این فسفیدهای فلزی به عنوان عوامل آفت‌کش، معمولاً به اشکال مختلف نظیر قرص، پلت، پودر، بلانکت و طعمه تهیه و مورداستفاده قرار می‌گیرند.
وی بیان کرد: در اثر تماس این ترکیبات با رطوبت موجود در هوا، محصولات کشاورزی، آب و یا اسید معده (در صورت مصرف خوراکی)، گاز فسفین آزاد می‌شود.
گاز ناشی از قرص برنج در غلظت‌های بسیار پایین نیز کشنده است
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر گفت: این گاز حتی در غلظت‌های بسیار پایین کشنده است و به همین دلیل فسفید آلومینیوم به عنوان یک فومیگانت (تدخینی) برای کنترل حشرات و آفات انباری محصولاتی چون برنج و غلات در سوله‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد.
دکتر محبی بابیان اینکه فسفید آلومینیوم از خطرناک‌ترین سموم دفع آفات بوده که در ایران به نام قرص برنج شناخته می‌شود افزود: در حال حاضر، آلومینیوم فسفید با رنگ‌های خاکستری تیره، سفید قهوه‌ای و یا به شکل کریستال‌های زردرنگ و با نام‌های تجاری مختلف به عنوان آفت‌کش حشره‌کش و جونده کش استفاده می‌شود.
وی تصریح کرد: متأسفانه به دلیل عدم مدیریت استفاده از آلومینیوم فسفید، در کشور ما نیز از چند سال قبل آمار نسبتاً بالای مسمومیت‌های ناشی از این عوامل در کشور گزارش‌شده است.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر اضافه کرد: این امر سبب شد که اقداماتی جهت ممنوعیت در واردات آن و محدودیت در فروش در سازمان‌های مسئول انجام شود، به‌گونه‌ای که از سال 1384 مقرر شد که فسفید آلومینیوم به شکل قرص از فهرست سموم کشاورزی مجاز حذف و هرگونه واردات، توزیع و فروش آن ممنوع شود و هرگونه کاربرد کشاورزی این سم تنها به صورت محدود و در سایر فرمولاسیون‌ها و تحت نظارت نهادهای ذیصلاح و تنها پس از اخذ مجوزهای لازم صورت گیرد.
آسیب ناشی از مسمومیت با قرص برنج می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد
دکترمحبی افزود: آسیب ناشی از مسمومیت با قرص برنج می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد و به هیچ‌وجه با آفت زدن مواد غذایی در منازل و حتی موارد بسیار بزرگ‌تر قابل‌مقایسه نیست در صورتی که در موارد صنعتی راه‌حل‌های بسیار مناسب‌تری وجود دارد.
برای پیشگیری از آفت‌زدگی، سیر و مقداری نمک را جایگزین قرص برنج کنید
وی اظهار داشت: توصیه می‌شود برای پیشگیری از آفت‌زدگی غلات و حبوبات در منزل، با جایگزین کردن این سم با سیر و مقداری نمک، از بروز فاجعه در خانواده خود جلوگیری کرد.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر اضافه کرد: نوع دیگری از فراورده برای مصارف خانگی به نام عمومی قرص برنج وجود دارد که فاقد ماده سمی فسفید آلومینیوم بوده و حاوی عصاره سیر، تالک و نمک طعام است و به عنوان "قرص برنج با منشأ گیاهی " عرضه می‌شود که برای انسان بی‌خطر محسوب می‌شود.
دکترمحبی بیان کرد: عقل سلیم حکم می‌کند که حتی از تهیه قرص برنج با منشأ گیاهی هم به دلیل احتمال اشتباه در انتخاب آن صرف‌نظر شود.
وی در بخش دیگر از سخنان خود توصیه کرد: فرد مسموم، خانواده‌ها و یا سایر همراهان مسمومین، از هرگونه اطلاعات در مورد نحوه مسمومیت یا مواجهه فرد مسموم به پرسنل درمان دریغ نکنند.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر اضافه کرد: هنگام کمک به فرد آسیب‌دیده رعایت موارد ایمنی مواجهه با این سم را داشته باشند.
برای جلوگیری از قاچاق این سم قوانین و مجازات سخت‌گیرانه‌تری وضع و اجرا شود
محبی افزود: علاوه بر آموزش همگانی و آگاه‌سازی از خطرات مواجهه با این سم، برای جلوگیری از قاچاق، خرید، فروش و حتی نگهداری و حمل‌ونقل و احتیاط در صدور مجوزهای تولید در صورت استفاده در سایر فرمولاسیون‌ها از این ماده مهلک باید که قوانین و مجازات سخت‌گیرانه‌تری وضع و اجرا شود.
وی تصریح کرد: با تأسف بسیار به دلیل تمایل استفاده کشاورزان و انبارداران و حتی استفاده‌های خانگی و نیمه‌صنعتی، همچنان موارد قاچاق و فروش غیرقانونی در بازار سیاه گزارش می‌شود.
راه‌های انتقال مسمومیت با قرص برنج
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر در خصوص راه‌های انتقال مسمومیت با قرص برنج گفت: راه جذب پوستی قابل‌ملاحظه‌ای برای این سم وجود نداشته و راه اصلی ایجاد مسمومیت، بیشتر از طریق مصرف دهانی و مواجهه تنفسی است.
شدت مسمومیت با آلومینیوم فسفید در هر دو مسیر مصرف گوارشی و تنفسی بالا بوده و فسفین تولیدشده به راحتی از دستگاه گوارش و ریه جذب می‌شود.
دکتر محبی افزود: پیامد اصلی کشنده فسفید آلومینیوم معمولاً اختلال در سیستم قلبی و عروقی از طریق اثر مستقیم گاز فسفین بر میوکارد (لایه میانی قلب)و ایجاد آریتمی (ضربان غیرطبیعی قلب)است، متأسفانه مسمومیت با این سم در 24 تا 48 ساعت اولیه با درصد بالای مرگ همراه است.
پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد با آن وجود ندارد
وی بابیان اینکه تاکنون مکانیسم دقیق بروز اثرات سمی فسفید آلومینیوم در انسان شناخته‌نشده است گفت: پادزهر اختصاصی در درمان مسمومیت حاد با آن وجود ندارد، درنتیجه کنترل فرد مسموم بر اساس درمان حمایتی صورت می‌گیرد.
دکتر محبی اضافه کرد: مهم‌ترین امر، تشخیص سریع مسمومیت بر اساس یافته‌های بالینی، گرفتن شرح‌حال از مسموم یا اطرافیان و یا بر اساس شواهد است.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر در پاسخ به سؤال آیا معقولانه است که از این سم در مکان‌هایی آن هم با میزان بالای رطوبت، چون استان بوشهر برای هر هدفی استفاده کرد؟ گفت: نگهداری این ترکیب در شرایط نامناسب و مکان با رطوبت بالا با افزایش احتمال آزادسازی گاز مهلک فسفین می‌تواند برای انسان مهلک باشد.
باید از نگهداری قرص برنج در منزل جدا خودداری شود
دکتر محبی اضافه کرد: مواردی از بروز مسمومیت‌های اتفاقی در کودکان و بزرگ‌سالان در کشور در اثر استنشاق فسفین متصاعد شده از قرص برنج که در منزل مسکونی نگهداری شده بوده است وجود دارد که باید از نگهداری این فراورده در منزل جدا خودداری شود.
مدیر آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو بوشهر خاطرنشان کرد: با خودداری از هرگونه خرید، نگهداری و به‌کارگیری این ترکیب ممنوعه می‌توان حافظ جان خود، خانواده خود و سایر همنوعان خود بود.
